Al vele jaren is Gaza in het nieuws. Maar bijna niemand is er ooit geweest. Wie zijn de mensen die er leven? Wat zijn hun dromen, hun verlangens, hun pijn en hun verdriet? Waarom zitten ze opgesloten in de 'grootste gevangenis van de wereld'? En wat heeft geleid tot één van de grootste drama's ooit: een massamoord van bijna 45.000 mannen, vrouwen en kinderen.
Auteur en trainer Ton van der Kroon reisde tussen 2004 en 2018 naar de Gazastrook om er traumahulpverlening te geven aan jonge Palestijnse acteurs. Hij raakte verliefd op het kleine stukje land en haar bewoners. Maar om het hele verhaal - en de eindeloze strijd en oorlog tussen de twee volkeren - te begrijpen, besloot hij om Gaza te verlaten en workshops aan Israeliërs te geven. Ook aan dat land verloor hij zijn hart. Twee kanten van hetzelfde verhaal. Een dagboek van een verloren liefde.
Mijn ogen gleden over de teksten alsof er tijdsdruk op zat. We wilden het nieuwe boek snel uitbrengen, maar het was niet de deadline die mijn blik over de regels deed razen, het waren de verhalen zelf. Ze grepen me bij de keel en het hart, alsof ik in een pakkende film gezogen werd. De woorden zetten zich onmiddellijk om in beeld. Niemand weet hoe het dagelijkse leven in Gaza is. We krijgen er wat beelden van te zien, zoals het Westen die wereld graag afbeeldt. Het is anders om er fysiek door de straten te lopen, met een familie op het strand thee te drinken, met de jongens te voetballen of gezeten op het podium van een theater hun verhalen te aanhoren. Verhalen over het wonen in gevangenschap. Verhalen over de bombardementen, nog voor 7 oktober. Verhalen over het hartverscheurend verlies van een lief, over argwaan tussen vaders en zonen, over jonge vrouwen die bang zijn om te gaan bevallen, over prachtige theaterstukken die ingestudeerd worden om voor scholen te spelen, zodat kinderen kunnen leren hun emoties te uiten en trauma van zich af te schudden.
Het is anders om bijna aan den lijve te ervaren wat er gebeurt wanneer je jonge vrouwen uit Gaza vraagt om even te gaan liggen en te luisteren naar zachte muziek, een rode roos op hun buik. Want dan breekt er een dam.
Bijna aan den lijve te ervaren, schrijf ik, want dat is wat ik ervoer toen ik Tons teksten nalas die hij bijeengezocht had om een nieuwe versie van zijn Gaza Dagboek uit te geven. Een versie die aangevuld mocht worden met verhalen en gedachten van na 2015, zo vertelde hij me, "want sindsdien is er zoveel gebeurd." Maar hij had zoveel teksten die hij aan het manuscript wilde toevoegen, dat hij even door het bos de bomen niet meer zag. "Wil jij er eens doorgaan?", vroeg hij mij. "Kun jij er wat structuur in vinden? Een en ander corrigeren? Finetunen?" Uiteraard, en met veel liefde – ik ben niet voor niets vele jaren eindredacteur geweest.
En dus las ik. En leefde ik een paar dagen lang in Gaza. En net als hij kon ik plots voelen hoeveel ik van dat stuk land houd. Als een ver familielid dat je wilt koesteren, als een vergeelde foto die je kost wat kost wilt bewaren en steeds weer tussen je laatste dagboek steekt. Ja, een verloren liefde. En een verloren liefde is ook de rode draad door dit prachtige boek. Want hoe ver weg het land en haar bevolking je ook mogen lijken, als een man de vrouw verliest van wie hij houdt – als een man niet bij zijn muze, zijn ziel, kan komen; als een land zijn vrouwelijke connectie verliest – ruïneert dat zijn leven. Verhardt dat zijn hart. Dat is op 3000 km afstand niet zoveel anders dan hier. En dat geldt ook voor Israël, want ook daar gaat het boek over, die andere grote liefde van Ton. Wie zegt dat we allemaal zo verschillend zijn? Dit boek bewijst het tegendeel. We zijn allemaal mensen. Met een leven dat we kost wat kost willen leven. En met een hart dat gebroken kan worden.
Ton van der Kroon geeft samen met Anne Wislez de driedaagse kerstretraite Feest van licht in Orval.
MEER LEZEN? Het boek is te verkrijgen via Oost West Centrum.